In de beheersovereenkomst van De Lijn, afgesloten met de vorige Vlaamse regering, werd ingeschreven dat het aantal reizigers tussen 2011 en 2015 met 10,5% moest stijgen. Een mooi streefdoel, maar diezelfde regering bespaarde al ruim honderd miljoen euro op de dotatie van De Lijn. Resultaat: een daling van het aantal reizigers met 3% tussen 2011 en 2014. Het enige ‘positieve’ resultaat was de stijging van de kostendekkingsgraad van 14,9% tot 15,8%. Met andere woorden, de gebruikers betalen meer voor minder dienstverlening.
Artikel door een buschauffeur uit maandblad ‘De Linkse Socialist’
De huidige regering kondigde een nieuwe besparing van 115 miljoen euro tegen 2019 aan. Tegen 2019 zal De Lijn het dus met een kwart minder publieke middelen moeten doen in vergelijking met 2010. Aan de overheidssubsidies voor bedrijfswagens mag ondertussen niet geraakt worden volgens Bart De Wever. Dat vier keer meer publieke middelen aan bedrijfswagens worden gegeven dan aan De Lijn, maakt de politieke keuze vandaag duidelijk. Er wordt voor gekozen om files te organiseren, terwijl het openbaar vervoer afgebouwd wordt om het uiteindelijk verder te liberaliseren en privatiseren.
Eerst de rendabiliteit, niet de diensten
Om de rendabiliteit op te krikken, wordt gesnoeid in de dienstverlening. Zo verdwijnen veel belbussen in minder bevolkte gebieden. De belbus werd destijds onder meer ingevoerd als alternatief op het schrappen van reguliere lijnen. In de provincie Antwerpen blijven er van de 14 belbusgebieden nog vijf over. In april leidde dit tot een actie in Malle, veel vaste gebruikers van de belbus komen er uit zorginstellingen. De afschaffing van de belbus is voor hen rampzalig.
De Lijn wil zich vooral richten op openbaar vervoer in stedelijke gebieden omdat dit rendabeler is. Maar nieuwe grotere trams en enkele nieuwe lijnen volstaan daar niet. In de spits zitten de voertuigen op veel lijnen overvol. De frequentie verhogen en extra bussen of trams inzetten, zou daar een oplossing voor vormen. Maar dat kan niet wegens te duur. Efficiëntie betekent voor de managers dat twee overvolle voertuigen beter zijn dan drie waarmee de reizigers comfortabel vervoerd worden.
Personeel onder vuur
De directeur-generaal van De Lijn, Roger Kesteloot, zegt dat er aan alternatieven wordt gewerkt. Er doken verschillende ideeën op: taxicheques, Uber, buurtbussen met vrijwilligers, … Al deze voorstellen zijn een aanval op de arbeidsvoorwaarden van het personeel. Kesteloot kijkt naar het Nederlandse voorbeeld, waar volgens de vakbond FNV Bondgenoten ondertussen meer dan 10% van de buschauffeurs in het openbaar vervoer vrijwilligers zijn.
Alsof dit nog niet volstaat, stelde Kesteloot ook dat het personeel een tandje moet bijsteken. Hij wil het basisloon enkel garanderen als er meer flexibiliteit komt en bovendien wil hij deeltijdse aanvangcontracten. De werkdruk is al sterk gestegen. Een reportage van Volt op de nationale televisie bevestigde dat rij- en rusttijden onder druk staan, de reportage toonde chauffeurs die zeven uur zonder pauze aan het stuur zitten. Het ging vooral om chauffeurs bij pachters, private onderaannemers van De Lijn, maar als het van de directie afhangt wordt dit steeds meer de norm.
Kapot besparen om dan te verkopen?
In het parlementair debat over de komende beheersovereenkomst pleitte Marino Keulen (Open Vld) voor een versnelde liberalisering. Hij kwam vervolgens samen met Bart Somers pleiten voor een opdeling van De Lijn in een twintigtal regio’s.
Ook hier wordt het Nederlandse voorbeeld gevolgd. Daar is het openbaar vervoer in regio’s opgedeeld waarbij in elke regio een privaat bedrijf de concessie uitbaat. De dienstverlening ging er fors op achteruit en de prijzen stegen snel. Bedrijven bieden scherpe prijzen tijdens de aanbestedingen, maar nemen er ook de boetes bij voor het niet nakomen van delen van het contract.
Een andere structuur zal de dienstverlening niet verbeteren, daarvoor is er immers nood aan meer publieke middelen. Van de gemeenten die het financieel al moeilijk hebben, valt geen extra inspanning te verwachten. De gemeenten schroeven nu integendeel al hun tussenkomsten in de prijs van het openbaar vervoer terug.
Strijd tegen liberalisering = strijd tegen de besparingen
Deze regering wil de liberalisering en privatisering doorvoeren. Bpost en Proximus staan al in de vitrine. Alexander De Croo stelde dat dit voor de NMBS nog niet het geval is uit angst voor sociale onrust. Om een verdere afbraak te stoppen, loont een strijdbare opstelling.
De besparingen vandaag zullen de dienstverlening afbouwen en het draagvlak voor een volledige liberalisering vergroten. Het is onderdeel van een besparingslogica waarbij openbare diensten en andere elementen van de levensstandaard van de gewone bevolking afgebouwd worden. De strijd tegen de liberalisering is onderdeel van de strijd tegen het volledige besparingsbeleid. We moeten met personeel en reizigers opkomen voor massale publieke investeringen in openbaar vervoer. Dat is meteen de enige manier om de mobiliteitsproblemen echt aan te pakken.