Gisteren schreef de krant De Standaard dat de NMBS gesprekken is gestart met het Duitse Siemens voor de levering van treinstellen voor het Gewestelijk Expressnet (GEN) van Brussel ter waarde van meer dan anderhalf miljard euro. Dit nieuws zorgde meteen voor onrust bij Bombardier in Brugge omdat ze hadden gehoopt om het contract binnen te halen.
Bombardier was samen met drie andere ondernemingen in de running om het contract binnen te halen. Het bedrijf zou het niet gehaald hebben. De woordvoerder van Bombardier Brugge stelt dat de toekomst van de onderneming in Brugge en haar 850 personeelsleden op het spel staan. Vandaag is er nog werk voor een aantal jaar door een bestelling van dubbeldekkers voor de NMBS en trams voor de MIVB. Dit biedt werk tot respectievelijk 2009 en 2013 maar voor de periode daarna zijn er nog geen orders binnen waardoor de toekomst van de vestiging in Brugge op het spel staat. Bombardier had eerder al gezegd dat de toekomst van haar vestiging in Brugge afhankelijk was van de bestellingen die ze in België binnenhaalden.
Gisteren was er in Brugge een werkonderbreking en bijeenkomst op het stadhuis in Brugge. Deze werd bijgewoond door 300 werknemers waar de vakbonden steun zochten bij de lokale politici om druk te zetten op de direct van de NMBS om het contract alsnog toe te kennen aan Bombardier Brugge. De vakbonden stellen dat er niet alleen rekening moet worden gehouden met de prijs maar ook met de lokale tewerkstelling. De treinstellen van de concurrentie zouden volgens de vakbonden ook nog slechts op papier bestaan en van mindere kwaliteit zijn dan de treinstellen die in Brugge zouden worden gemaakt.
Vrijdag trekt het personeel naar Brussel om druk te zetten op de directie van de NMBS. Landuyt (SP.a) reageerde al door te zeggen dat hij Leterme zou interpelleren over het verloop van de procedure. Leterme moet volgens Landuyt controleren of de gelijke behandelingen van de verschillende kandidaten wel is gewaarborgd. Pol Vandendriesche (CD&V) was op het stadhuis aanwezig en wil een ‘signaal’ van alle Brugse parlementairen over de partijgrenzen heen.
Bombardier, in Brugge beter bekend onder de naam de Brugeoise, is één van de belangrijkste werkgevers in de stad en het laatste bedrijf in België dat zelfstandig volledige treinen en trams maakt. Met het verdwijnen van de Brugeoise zouden er dus niet alleen 850 directe en 500 indirecte banen verloren gaan (volgens de directie) maar zou ook veel kennis en vaardigheid voorgoed verdwijnen uit ons land zoals dat eerder al het geval was in de scheepsbouw na de sluiting van de Boelwerf in Temse.
De reactie van de vakbonden is begrijpelijk en het is goed dat ze meteen reageren en het initiatief nemen om de werkgelegenheid in Brugge te behouden, maar het is de vraag of protectionisme of de oproep om Belgische producten te kopen het beste antwoord is op de mogelijke beslissing van de NMBS om een bestelling te plaatsen bij Siemens. Uiteindelijk gebruikt Bombardier het argument van tewerkstelling in de eerste plaats om Belgische bestellingen binnen te halen tegen de beste voorwaarden om op die manier zoveel mogelijk winst te maken. Het eerste beste moment waar het even tegen zit en Bombardier Brugge er niet in slaagt – om welke reden dan ook – om een bestelling binnen te halen, wordt meteen gedreigd om de vestiging in Brugge te sluiten. De reactie van de Brugse politici is voorspelbaar. De hoeders van de vrije markt en het vrij verkeer van goederen en diensten binnen Europa draaien meteen 180 graden als ze geconfronteerd worden met de gevolgen en logica van hun eigen beleid van de afgelopen twee decennia.
De gebrekkige financiering van de NMBS en de invoering van de marktlogica binnen de spoorsector zorgen ervoor dat de prijs één van de meest doorslaggevende argumenten is bij de keuze van een leverancier. De politici verwijten de NMBS enerzijds dat de kosten te hoog liggen, maar anderzijds wordt het bedrijf nu verweten dat het de goedkoopste optie zou kiezen. Ook de lokale politici werpen zich al decennialang op als verdedigers van de vrije concurrentie en de vrije markt. De reactie van Landuyt toont echter ook de beperkte mogelijkheden voor politici om te reageren. Iedereen in Brugge kent het belang van het GEN-contract voor Bombardier. De Brugse politici zijn ongetwijfeld al lang aan het lobbyen, maar dit heeft niet gewerkt. Nu willen ze zich indekken tegen boze reacties van het personeel.
Het contract biedt maximaal werkgelegenheid tot 2016 en daarna bestaat het risico om weer geconfronteerd te worden met het een tekort aan bestellingen. Als de Belgische overheid de beslissing neemt – om welke reden dan ook – om treinstellen aan te kopen in het buitenland dan moet de overheid ook haar verantwoordelijkheid opnemen ten opzichte van de werknemers in Brugge die daar eventueel het slachtoffer van worden. Dat houdt meer in dan het stellen van parlementaire vragen of het geven van een ‘signaal’. De overheid moet er alles aan doen om de werkgelegenheid en kennis in Brugge te behouden zonder echter mee te stappen in de chantage van Bombardier dat eventueel ten koste kan gaan van de gebruikers van het openbaar vervoer, de belastingbetaler en op termijn het personeel zelf.
Het is geen oplossing om Bombardier een blanco cheque te geven door bestellingen te plaatsen ongeacht de specifieke noden van het openbaar vervoer of de kosten ervan voor de gebruikers. Dat is de gemakkelijkste optie voor politici die de rekening niet moeten betalen en geen gebruik maken van het openbaar vervoer. Het biedt misschien een paar jaar continuïteit in Brugge maar daarmee worden de problemen enkel vooruit geschoven.
Het enige mogelijke duurzame antwoord om het bestaan van de Brugeoise op langere termijn te verzekeren, is de nationalisering van de onderneming en het inschakelen van de kennis en vaardigheden van het personeel in de modernisering en uitbouw van het openbaar vervoer in ons land en de rest van Europa. Op die manier ben je niet langer afhankelijk van een grote multinational die niet is geïnteresseerd in de toekomst van de vestiging in Brugge, de toekomst van het personeel, laat staan de kwaliteit van het openbaar vervoer in ons land noch van de grillen van de internationale markt voor treinstellen. De dringende nood aan investeringen in meer openbaar vervoer (ook al om ecologische redenen) kan mee opgevangen worden door de kennis en vaardigheden die in Brugge aanwezig zijn. Waarop wachten om dat ook effectief te gebruiken?